Przemysław Mirek
Altolamprologus calvus jest endemicznym gatunkiem pielegnicy, zamieszkującym afrykańskie jezioro Tanganika. Polska nazwa szczelinowiec gładkolicy jest spotykana niezwykle rzadko, popularnie ryby te nazywamy „calvusami”.
Altolamprologus calvus Black – dorosły samiec
Podobnie jak w przypadku innych ryb z Tanganiki w zależności od obszaru występowania spotykamy różne formy barwne: black, white, yellow i zebra. Swobodnie krzyżują się one między sobą co należy mieć na uwadze przy doborze obsady. Nazwa gatunku pochodzi z języka łacińskiego, gdzie calvus oznacza łysy, a wzięła się z faktu, że A. calvus nie posiada łusek na głowie.
A. calvus charakteryzuje się wysokim, bocznie spłaszczonym ciałem w kształcie sztyletu. W przedniej części ciała (na głowie, skrzelach i obszarach piersiowych) zauważyć można wyraźne paski, które bledną w jego tylnej części pokrywając się kropkami. Samce dorastają do 15cm, samice do 10cm. U dojrzałych płciowo osobników płeć można rozpoznać po kształcie brodawki płciowej.
Dorosla samica Altolamprologus calvus Black (8cm) obok muszli, w której wychowuje młode
Altolamprologus calvus jest często mylony z Altolamprologus compressiceps. Oba gatunki wyglądają niemal identycznie. Ich głowy mają nieco inne kształty i jest to właściwie jedyna cecha pozwalająca je odróżnić. Czoło A. compressicepsa jest bardziej strome, krótsze i ma wyraźne wklęśniecie na wysokości oka.
Różnice pomiędzy gatunkami Altolamprologus calvus, a Altolamprologus compressiceps.
Ryby te powinno hodować się w dużym akwarium (powyżej 80cm długości), w regularnie podmienianej, twardej, zasadowej wodzie (pH 8-9), w temperaturze 26-28 ºC. A. calvus uwielbia modelować podłoże, szczególnie w obrębie swoich kryjówek. W związku z tym na dnie powinien być wysypany drobny żwirek lub piasek. W zbiorniku należy wydzielić dwie strefy: skalną, z typowym, tanganikańskim gruzowiskiem oraz piaszczystą, zapewniającą miejsce do swobodnego pływania. Polecam uzupełnić wystrój o duże muszle, które nie tylko posłużą jako miejsce złożenia ikry, ale pozwolą się schronić samiczce przed napastliwością samca. Rośliny nie są koniecznie, ale też nie będą niszczone. Akwarium winno być ustawione w spokojnym miejscu. Oświetlenie słabe lub brak.
A. calvus jest gatunkiem spokojnym. Można go trzymać w parach lub haremach (dwie do czterech samic na jednego samca) w towarzystwie innych spokojnych ryb o odpowiedniej wielkości, które są przez „calvusy” ignorowane. W większych akwariach można hodować kilka samców, mogą one jednak walczyć miedzy sobą. Warto też mieć na uwadze niezwykłą wręcz płochliwość tych ryb. Przez pierwsze kilka tygodni od wpuszczenia do nowego zbiornika, trudno je zauważyć. Przestraszone wykonują gwałtowne ruchy, mogące prowadzić do okaleczeń. Ośmiela je obecność innych ryb pływających w toni wodnej.
Ziewający A. calvus
Mimo dostojności z jaką się porusza, nie należy zapominać, że A. calvus jest drapieżcą. W naturze specjalizuje się w łapaniu młodych ryb i bezkręgowców ze szczelin i stosów skalnych. Jego bocznie spłaszczone ciało nie tylko zapobiega szybkiemu wykryciu przez ofiarę, ale również umożliwia mu wpływanie do głębokich otworów, gdzie jest w stanie przekręcać je pod dowolnym kątem. Podczas polowania A. calvus przemierza strefę przydenną w poszukiwaniu ofiary. Kiedy ją zlokalizuje, zawisa na moment głową w dół, nie spuszczając oczu z celu, po czym błyskawicznie atakuje.
Pysk dorosłego calvusa (samiec), pokazuje drapieżny charakter ryby.
Gatunek ten po przyzwyczajeniu przyjmuje każdy rodzaj pokarmu. Nie należy jednak zapominać, żeAltolamrpologus calvus jest mięsożercą i taki właśnie pokarm powinien stanowić podstawę diety tych ryb. Może to być: ochotka, wodzień, solowiec, mrożone mięso (z wyjątkiem mięsa ssaków). Nie pogardzi też ikrą i narybkiem innych ryb. Jako uzupełnienie można podawać żywe dżdżownice, które są ich przysmakiem, jednak podawane zbyt często powodują nadmierne otłuszczenie oraz suche pokarmy. Częstym błędem popełnianym przez osoby hodujące „calvusy” razem z roślinożernymi tropheusami, jest stosowanie diety roślinnej opartej na spirulinie. Prowadzi to do karłowacenia oraz problemów z rozmnażaniem.
A. calvus jest rybą o wylęgu otwartym. Samica składa od kilkudziesięciu do około dwustu ziaren ikry w dużej muszli lub szczelinie skalnej dobierając ją w taki sposób, aby wejście było zbyt małe dla samca (!). Jeśli nie spełnimy tego warunku do tarła nie dojdzie. Samiczka prężąc się i tańcząc przed samcem zwabia go w pobliże ujścia muszli/szczeliny, gdzie pozostawia on mlecz, który oboje rodzice poprzez ruchy płetwami kierują na ikrę. Rodzice dzielą się obowiązkami. Samiec patroluje okolice pilnując by żaden intruz nie zakłócał spokoju wokół muszli/szczeliny, podczas gdy samica, wewnątrz, ruchami płetw kieruje natlenioną wodę na rozwijającą się ikrę. Na tym etapie obserwować można jedynie samca. Samica rzadko opuszcza kryjówkę, praktycznie nie odżywiając się w tym czasie. Małe „calvusy” wypływają po około 10 dniach od zapłodnienia. Mają około 5-7mm. Mogą odżywiać się samodzielnie. Przez pierwszy okres samica pilnuje narybku, pozostawiając go po kilku dniach samemu sobie. Narybek rośnie wolno i nierównomiernie. Karmimy go larwami artemii, cyklopem oraz rozdrobnionym suchym pokarmem. Po trzech miesiącach osiąga 3cm, a dojrzałość płciową po mniej więcej dwóch latach. Spotkałem się z opiniami o kanibalizmie wśród narybku, których osobiście nie mogę potwierdzić. W tym samym zbiorniku wychowywały się u mnie rożne mioty zupełnie się sobą nie interesując. Narybek jest bardzo wrażliwy na złe parametry wody. Przez pierwsze kilka tygodni należy podmieniać około 30% wody co dwa dni (!) oraz zwracać szczególną uwagę na utrzymanie właściwej temperatury. Wychowanie narybku w towarzystwie innych ryb, w akwarium ogólnym, nie ma szans powodzenia. Najlepsza metoda jest przełowienie muszli z samicą wewnątrz do innego zbiornika – minimum 30 litrowego. Kiedy małe opuszczą kryjówkę muszlę z samicą można odłowić i niezwłocznie rozpocząć karmienie. Dorosłe osobniki utrzymywane w dobrej kondycji są w stanie wycierać się co około 30 dni. Należy pamiętać o zapewnieniu im właściwej diety oraz spokoju.
Zdjęcie przedstawia trzymiesiecznego osobnika Altolamprologus calvus Black (3cm)
Altolamprologus calvus jest rybą piękną, ale niezwykle wymagającą. Gwarantuję, że jej hodowla dostarczy wielu niezapomnianych wrażeń i warta jest poświęceń. A. calvus zachwyca zarówno swoimi zachowaniami godowymi jak i w czasie zdobywania pokarmu. Gorąco polecam hodowlę tej „ryby z charakterem”.
Zdjęcia: Magda Kwolek – Mirek