Recenzje i streszczenia
tekst: dr Marta Mierzeńska
Artykuł pierwotnie ukazała sie w III numerze Tanganika MAGAZYN
Takahashi T., 2008, Description a new cichlid fish species of the genus Benthochromis (Perciformes: Cichlidae) from Lake Tanganyika, Journal of the Fish Biology, 72: 603-613.
Nowy gatunek pielęgnicy z rodzaju Benthochromis (Perciformes: Cichlidae) z jeziora Tanganika(streszczenie).
Na początku tego roku ukazał się bardzo interesujący artykuł Tetsumi Takahashiego, opisujący nowy gatunek należący do rodzaju Benthochromis. Benthochromis horii n. sp. różni się od wcześniej opisanych taksonów mniejszymi oczami, dłuższym pyskiem i większą liczbą promieni w płetwie grzbietowej, a także, bardzo silnie wydłużonymi płetwami piersiowymi. W publikacji autor przedstawia opis nowego gatunku na podstawie cech anatomicznych, morfologicznych i ubarwienia ciała. Poniżej przedstawiam streszczenie tej publikacji.
Wstęp
W rozdziale tym autor przedstawia krótkie wprowadzenie do tematyki artykułu. Bentochromini Takahashi, jeden z 16 plemion z jeziora Tanganika zawiera tylko jeden rodzaj Benthochromis Poll, 1986. Rodzaj ten odróżniają od innych tanganickich pielęgnic następujące cechy: kostki podoczodołowe typu A, jednoguzkowe wewnętrzne i zewnętrzne zęby w szczęce, widlasta płetwa ogonowa, łuski ktenoidalne w centralnej części ciała. RodzajBenthochromis dotychczas zawierał dwa taksony żyjące w głębinach jeziora, charakteryzujące się opływowym kształtem ciała: B. tricoti (Poll, 1948) i B. melanoides (Poll, 1984). Podczas prowadzonych badań został odkryty i opisany (w tej pracy) trzeci gatunek.
Materiały i metody
Do prowadzonych badań autor użył 19 osobników złowionych przy użyciu sieci na głębokości od 60-126 m w rejonie Mtondwe Insland w Zambii. Badane osobniki zostały utrwalone przy użyciu mieszanki formaliny i alkoholu etylowego. Dla porównania autor przebadał także 9 osobników B. tricoti i 18 osobników B. melanoides, w tym holotypy tych taksonów. Takahashi przeprowadził badania porównawcze cech anatomicznych i morfologicznych pospolicie używanych przy opisywaniu gatunków ryb. Wyniki przedstawił w tabelach. Analizie poddał takie cechy jak np.: liczba promieni w płetwach: grzbietowej, odbytowej i piersiowych (tabl. I), liczba wyrostków na łukach skrzelowych, liczba łusek wzdłuż linii ciała, liczba łusek w dolnej i górnej linii nabocznej, liczba zębów w szczęce (tabl. II), czy cechy morfometryczne np. długość ciała, wysokość ciała, długość głowy, długość poszczególnych płetw, wielkość oka itp. (tabl. III).
Poniżej przedstawiam wyniki badań autora:
Benthochromis horii n. sp.
Holotyp HUMZ 198783 (samiec, całkowita długość ciała 150,9 mm), złowiony w Mtondwe Island, Zambia, na głębokości 60 m przy użyciu sieci w dniu 22 listopada 2006 roku. Paratypami uznanych zostało 18 osobników (15 samców i 3 samice) złowionych wraz z holotypem w tym samym rejonie.
Diagnoza
Benthochromis horii n. sp. odróżnia się od innych gatunków tego rodzaju mniejszymi oczami i dłuższym pyskiem w porównaniu do Benthochromis tricoti (101-129%) i B. melanoides (112-132%), większą liczbą promieni w płetwie grzbietowej 30 lub 31, która u B. tricoti i B. melanoides wynosi 28 lub 29. U nowego gatunku liczba zewnętrznych zębów w przedniej części szczęki jest mniejsza niż u pozostałych taksonów. U dorosłych samców nowego gatunku (większych niż 117,2 mm całkowitej długości) występują dłuższe płetwy brzuszne, które stanowią więcej niż 30% długości ciała, w porównaniu do 25% u B. tricoti i B. melanoides.Zaznacza się obecność wyraźnej, perłowoszarej pionowej linii przy nasadzie płetwy ogonowej (brak u pozostałych dwóch gatunków) i brak czarnej, dużej plamy na karku (obecnej u B. melanoides).
Etymologia
Nazwa gatunkowa została nadana przez autora na cześć M. Hori z Uniwersytetu Kyoto w Japonii, który jako pierwszy zidentyfikował ten takson jako nowy.
W dalszej części artykułu autor przedstawia pełny opis gatunku bazujący na holotypie, a także na licznych paratypach. Poniżej przedstawiam charakterystykę niektórych cech:
Benthochromis horii n. sp. ma ciało opływowe, nasada płetwy ogonowej jest wydłużona, a wysokość stanowi średnio 55,2% (49,5-64,4%) jej długości. Grzbietowy profil głowy jest zakrzywiony w rejonie łuku kostek podoczodołowych (infraorbitalia), natomiast brzuszny profil delikatnie zaokrąglony. Oko jest okrągłe, jego długość stanowi średnio 93,2% (86,7-104,5%) długości pyska, który jest uniesiony.
Płetwa grzbietowa rozpoczyna się ponad drugą, wyższą linią naboczną. Każdy promień twardy ma płatek nie dochodzący do szczytu, promienie miękkie są rozgałęzione, a tylna część płetwy grzbietowej jest wydłużona.Płetwa odbytowa rozpoczyna się na linii z pierwszymi miękkimi promieniami płetwy grzbietowej, jej kolce wydłużają się ku tyłowi, pierwszy i drugi kolec ma płatek zakończony poniżej szczytu. Wszystkie promienie miękkie są rozgałęzione, a tylna część płetwy wydłużona. Przednia część płetw piersiowych rozpoczyna się na linii z pierwszymi promieniami twardymi płetwy grzbietowej, końcówki tych płetw są ostro zakończone, pięć pierwszych promieni miękkich jest wydłużonych, nie sięgają jednak po odbyt. Nasada płetw brzusznychrozpoczyna się na linii z piątym promieniem płetwy grzbietowej, wszystkie pięć promieni miękkich jest rozgałęzione, zewnętrzne promienie są dłuższe niż wewnętrzne, najdalszy z nich jest nitkowato wydłużony.Płetwa ogonowa jest widlasta, jej górny i dolny płat jest silnie wydłużony.
Zewnętrzne zęby szczęki są jednoguzkowe, ułożone są w pojedynczej regularnej linii, wewnętrzne są także jednoguzkowe, ale znacznie mniejsze niż pierwsze. Wyrostki skrzelowe na pierwszym łuku są wąskie i wydłużone. Łuski na bokach ciała są ktenoidalne; policzki mają trzy rzędy łusek; płetwa ogonowa ma małe łuski na błonach pomiędzy promieniami, inne płetwy nie posiadają łusek.
Kolor ciała
Ubarwienie autor opisał na podstawie fotografii żywych osobników. Zdjęcia te zostały zamieszczone w publikacji. Stwierdzono występowanie różnic w ubarwieniu samców i samic. Samce mają podstawowy kolor ciała brązowy, jaśniejący ku brzuchowi, obecne są u nich trzy perłowoszare linie biegnące wzdłuż ciała. Policzki i dolna część pokryw skrzelowych jest żółta; płetwa grzbietowa ma w części przedniej barwę brązową, w tylnej żółtą z czarnym obrzeżeniem; płetwa odbytowa jest żółta, piersiowe czarne, a ogonowa brązowa z dwoma pionowymi białymi liniami, które biegną przez jej środek. Obrzeżenie górnego i dolnego płatu płetwy ogonowej jest białe.Samice: podstawowym kolorem ciała jest barwa brązowa, jaśniejsza ku brzuchowi. Brak perłowoszarych linii biegnących wzdłuż ciała; dolna część pokryw skrzelowych jest żółta, płetwa grzbietowa w części przedniej ma barwę brązową, która ku tyłowi staje się jasnożółta z czarnym obrzeżeniem; płetwa odbytowa jest jasnożółta, brzuszne przeźroczyste z czarnym obrzeżeniem. Płetwa ogonowa jest brązowa z jasnymi pasami, ale słabiej widocznymi niż u samców. Autor zamieścił w publikacji ryciny ukazujące podstawowe różnice w ubarwieniu dorosłych samców wszystkich gatunków rodzaju Benthochromis.
Morfologiczne zróżnicowanie u obu płci
Duże samce (większe niż 117,2 mm) różnią się od samic (podobnie jak małe samce) kształtem płetw. U dorosłych samców, brzuszne płetwy są nitkowato wydłużone, podobnie jak tylne części płetwy grzbietowej i odbytowej. Oba płaty płetwy ogonowej są także silnie nitkowato wydłużone.
Występowanie
Nowy takson znany jest z głębin południowej części jeziora Tanganika, z Mtondwe Island w Zambii.
Dyskusja
W tym dziale autor przedstawia argumenty pozwalające na wyróżnienie nowego taksonu. Morfologiczna analiza pokazuje, że B. horii n. sp różni się od pozostałych dwóch gatunków nie tylko budową anatomiczną, ale także morfologiczną i ubarwieniem ciała. Dwa wcześniej opisane gatunki B. tricoti i B. melanoides nie wykazują znacznych różnic w wielu cechach anatomicznych czy morfologicznych. Poll w 1984 roku zaproponował 4 cechy anatomiczne i 7 cech morfometrycznych dla rozróżnienia tych gatunków. Jednak różnice te nie są zbyt wiarygodne ponieważ opierał się on na badaniu tylko pięciu osobników z każdego taksonu. Wiarygodne są w opisie Polla cechy ubarwienia u dorosłych samców takie jak: posiadanie trzech podłużnych linii na ciele u B. tricoti (cechy tej nie ma u B. melanoides) i posiadanie czarnej plamy na karku u B. melanoides (brak u B. tricoti).
Wszystkie morfologiczne i anatomiczne cechy mniej lub bardziej pokrywają się u wszystkich gatunków rodzaju Benthochromis, także różnice w ubarwieniu nie są wyłączne dla B. horii, podobnie jak ma to miejsce u wielu innych ryb z jeziora Tanganika. B. horii podobnie jak pozostałe gatunki został odłowiony w okolicach Mtondwe Island. Czy więc sympatryczne rozmieszczenie mogłoby świadczyć o tym, że B. horii jest lokalnym wariantem któregoś z poprzednich dwóch taksonów? Według Takahaskiego nie jest to hybryda bo te mają fenotypy pośrednie pomiędzy rodzicielskimi, a takich cech nie posiada opisany gatunek. Podsumowując rozważania autora B. horii n. sp. jest najprawdopodobniej nieopisanym wcześniej gatunkiem, a nie lokalną formą lub hybrydą.
Zdjęcia B. horii n. sp. ukazywały się podpisane jako B. tricoti w wielu popularnych książkach (Konings, 1996). Opierając się na kolorze, wydłużonych płetwach brzusznych, małych oczach, można stwierdzić, że przedstawione fotografie to B. horii, a co za tym idzie jest to gatunek znany od dawna w akwariach wielu hobbystów.
Słowniczek:
Holotyp – wybrany pojedynczy okaz wzorcowy, wyznaczony jako typowy dla danego taksonu, osobnik, na podstawie którego opisano i nazwano nowy gatunek.
Paratyp – seria okazów wykorzystanych przez autora przy opisie nowego gatunku, nie będących holotypem alewyrażająca sposób pojmowania gatunku przez jego autora.
Hybryda – osobnik powstały w wyniku skrzyżowania dwóch organizmów rodzicielskich należących do odrębnych taksonów
Sympatryczne rozmieszczenie – gatunki występujące na tym samym obszarze geograficznym, czyli o zasięgach pokrywających się lub zachodzących na siebie.
Fenotyp – zespół cech organizmu, włączając w to nie tylko budowę morfologiczną, lecz również np. właściwości fizjologiczne, płodność, zachowanie się, ekologię, cykl życiowy, zmiany biologiczne, wpływ środowiska na organizm
Łuski ktenoidalne – łuski elastyczne o powierzchni szorstkiej w dotyku, z krawędzią ząbkowaną